2 czerwca 2009 r. o godz. 11.00 w sali konferencyjnej Domu Kultury „Sokół” w Strzyżowie odbyła się prezentacja książki Piotra Szopy pt. „Armia Krajowa w Strzyżowskiem” wydanej przez Instytut Pamięci Narodowej w Rzeszowie przy udziale Towarzystwa Miłośników Ziemi Strzyżowskiej. W spotkaniu autorskim wzięli udział m.in.: autor książki Pan Piotr Szopa, przedstawiciele władz powiatu oraz gmin Niebylec i Strzyżów, a także słuchacze Strzyżowskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Specjalnie na tę uroczystość przybyli także kombatanci oraz synowie byłych żołnierzy Armii Krajowej: Zygmunta Patryna, pseudonim „Słowik” i Józefa Szczudły, pseudonim „Sosna”. Rozpoczynając spotkanie, Dyrektor Domu Kultury „Sokół” w Strzyżowie Pani Jadwiga Skowron serdecznie przywitała przybyłych gości. Następnie autor książki „Armia Krajowa w Strzyżowskiem” Pan Piotr Szopa w postaci multimedialnego pokazu przedstawił losy żołnierzy i formy walki zbrojnej na terenie Pogórza Strzyżowskiego. Z jego wystąpienia dowiedzieliśmy się m.in., że początki konspiracji w gminie Niebylec wiążą się z nazwiskiem Jana Chyłka, który w 1940 r. powrócił z wojennej tułaczki do domu rodzinnego w Gwoźnicy Górnej. Wówczas przybył do niego ppor. rez. Józef Lutak ps."Orzeł" - dowódca Placówki ZWZ - AK w Błażowej, który przedstawił mu struktury organizacyjne ZWZ i zachęcił go do wstąpienia w jej szeregi. Niebawem nastąpiło zaprzysiężenie Jana Chyłka, który przyjął pseudonim "Kruk" i otrzymał rozkaz zorganizowania placówki ZWZ - AK Niebylec - Strzyżów. W styczniu 1944 r. z placówki AK Niebylec - Strzyżów wyodrębniła się samodzielna placówka Niebylec - kryptonim "88 a" oraz Strzyżów - kryptonim "88b". Autor zaznaczył, iż rozwój bojówek dywersyjnych na naszym terenie nastąpił w 1942 r., dzięki działalności ppor. Zygmunta Patryna ps. „Słowik”, który od 1943 r. pełnił funkcję oficera dywersji w Komendzie Obwodu AK Rzeszów. Później bojówki te przekształciły się w drużyny, które weszły w skład plutonu dywersyjnego o kryptonimie „Żuławy”. Żołnierze AK prowadzili szereg akcji dywersyjnych m.in. zdobycia broni, wykonywania wyroków śmierci na konfidentach, odbicia więźniów wiezionych przez Niemców do Rzeszowa, wstrzymania dostaw mleka do mleczarni we Frysztaku na potrzeby Niemiec. Autor wspomniał o „wsypach” i aresztowaniach żołnierzy AK m.in. odprawie poświęconej przygotowywanej akcji dywersyjnej mającej na celu wstrzymanie ruchu kolejowego na trasie Rzeszów – Jasło, podczas której zginął Zygmunt Patryn. Dodał też, że na terenie Gminy Niebylec odbywały się zrzuty broni i amunicji, która później przekazywana była walczącym. Po zajęciu Gmin Niebylec i Strzyżów przez Armię Czerwoną AK nie zaprzestała działalności konspiracyjnej. Walczono wówczas z nowym okupantem. Żołnierzy AK ścigano i sadzono za ich działalność na rzecz niepodległości Polski. Wojskowe sądy rejonowe wydawały wyroki śmierci na konspiratorów. 19 stycznia 1945 r. Komendant Główny AK gen. Leopold Okulicki „Niedźwiadek” rozwiązał Armię Krajową. Działania likwidacyjne trwały jednak do maja i polegały głównie na zabezpieczeniu, ukryciu broni, archiwów, rozliczeniu spraw finansowych. Twórca publikacji przybliżył także sylwetki żołnierzy związanych z początkiem działalności placówki strzyżowsko – niebyleckiej oraz osób prowadzących działalność dywersyjną m.in. Romana Konieczkowskiego ps. „Krzemień”, „Głaz”, Filipa Cichockiego prawdopodobnie ps. „Kurek”, Zygmunta Bednarza ps. „Feniks”, Józefa Szczudło ps. „Sosna”, Zygmunta Patryna ps. „Słowik”, ich walkę pod okupacją i późniejsze losy, zwykle naznaczone prześladowaniami za udział w konspiracji. Pan Piotr Szopa w książce „Armia Krajowa w Strzyżowskiem” oparł się przede wszystkim na faktograficznym materiale źródłowym, z którego część po raz pierwszy została rozszyfrowana przez samego autora. Na podstawie dokumentów zgromadzonych w oddziałowych archiwach Instytutu Pamięci Narodowej, archiwalnych materiałów zgromadzonych w zbiorach osób prywatnych oraz wspomnień i relacji uczestników ruchu oporu, autor stworzył publikację, będącą naukowym opracowaniem dziejów placówki strzyżowsko – niebyleckiej. Układ książki odzwierciedla rozwój działalności konspiracyjnej na terenie Pogórza Strzyżowsko – Dynowskiego, począwszy od kształtowania się struktur konspiracyjnych w Strzyżowskiem, poprzez obsadę placówek, szkolenie kadr, działalność wywiadowczą i kontrwywiadowczą, akcje dywersyjne i sabotażowe aż po akcję „Burza” i rozwiązanie Armii Krajowej. Dopełnieniem książki są biogramy dowódców i szeregowych żołnierzy ZWZ – AK, wykazy nazwisk i pseudonimów oraz unikatowe fotografie osób, które tworzyły struktury konspiracji strzyżowsko – niebyleckiej. Autor, który jest emocjonalnie związany z terenem badań, bo tutaj się urodził i mieszka, mówi, że książka „Armia Krajowa w Strzyżowskiem” powstała po to, aby „dotąd bezimienni bohaterowie zyskali należne im miejsce w historiografii.” Na zakończenie spotkania Pani Dyrektor Jadwiga Skowron podziękowała wszystkim za przybycie i wręczyła kwiaty Panu Piotrowi Szopie. Promocję zakończyło podpisywanie egzemplarzy publikacji przez autora. [Inf. i zdjęcie – A. Zielińska]